Muziektherapie bij seksueel misbruik

“Seksueel misbruik heeft een enorme impact op het leven van mensen”

Dit wordt bijna een standaardzin die geroepen wordt, maar wat is nou precies die impact? Het herbeleven van wat er is gebeurd, slecht slapen, schrikachtig zijn, moeite met intieme relaties, moeite met vertrouwen, vervreemding, vervlakking van emoties en zo nog meer dingen die te vinden zijn in de ‘checklist’ van symptomen. 

Zeker de moeite waard en reden om hulp bij te zoeken, maar dan komt er nog een heel groot struikelblok. Gevoelens van schaamte, schuld en er niet over kunnen praten. Als je dan, vaak na een flinke zoektocht, een goede hulpverlener hebt gevonden, die bij je past en waar je enigszins vertrouwen in kan hebben, lukt het niet om erover te praten. Schaamte, wantrouwen, schuld en gevoelens van minderwaardigheid spelen hierin een grote rol, maar er zijn nog meer dingen die ervoor zorgen dat dit niet lukt.

Afgesneden van je gevoel.

Vaak voelen mensen die getraumatiseerd zijn, zich afgesneden van hun gevoel. Er lijkt een grote muur te staan om het voelen. Niet kunnen huilen, momenten van niets meer voelen, maar ook momenten van heel veel voelen. De momenten van heel veel voelen uiten zich vaak in het herbeleven van het trauma, schaamte, het totaal bevriezen of enorme boosheid. Deze gevoelens worden vaak zoveel mogelijk vermeden. Juist het woorden geven aan wat er gebeurd is en verbinding maken met het voelen, kan tot een herbeleving van het trauma leiden, wat iemand juist graag wil voorkomen. De angst ontstaat dat deze gevoelens helemaal overspoelen en iemand de regie volledig kwijt raakt, net zoals toen het misbruik gebeurde. Het trauma wordt getriggerd. Op deze momenten, lukt het vaak ook niet om woorden te geven aan wat je voelt. Het lijkt wel of de woorden verdwenen zijn. Eigenlijk is dit ook zo.In de hersenen bevindt zich een gebied die de woorden vormt, of waar je de woorden vandaan kunt halen, het gebied van Wernicke en Broca. Wanneer iemand zich in zo’n hoge spanning bevindt, in zo’n overladen gevoel van onveiligheid en emoties die razen, schakelt dit gebied uit. Er is geen ruimte meer om dit nog te gebruiken. Op zo’n moment is het dus eigenlijk onmogelijk om woorden te vinden. De enige manier is dan om de spanning te laten zakken. Wanneer de spanning gezakt is, lukt het ook weer om woorden te vinden.

Bevroren? Muziek ontdooit.

Mensen die getraumatiseerd zijn, worden vaak meesters in het “niet voelen”, of het afsluiten van gevoelens, met als gevolg dat het lijkt alsof de gevoelens ook bevroren zitten. Het kan ook zijn dat deze gevoelens gedissocieerd worden (apart gezet). De gevoelens zijn er wel, maar kunnen niet worden geuit. Om het trauma te kunnen verwerken, hebben de gevoelens ruimte nodig en is het nodig dat deze gevoelens en emoties weer geïntegreerd worden.Hier wordt het dus ingewikkeld. Hoe doe je zoiets? Erover praten is moeilijk, vanwege al die gevoelens van schaamte, schuld en angst en het laat de spanning en paniek oplopen, waardoor het moeilijk is om bij de woorden te komen. Hoe krijg je dan wel toegang tot deze emoties?Het luisteren van muziek vindt vaak al een toegang. In de liedjes wordt herkenning gevonden in de tekst, maar vaker nog in de emotie die in de muziek klinkt. Via de muziek kunnen sommige emoties al gecommuniceerd worden en kenbaar gemaakt worden. Het bijzondere is, dat dit ook toegang kan geven tot verdriet en het kunnen huilen, het uiten van boosheid en het ontvangen van troost. In tegenstelling tot praten, waarbij vooral 1 hersengebied hard aan het werk is, zorgt muziek luisteren en muziek maken ervoor dat er in elk gebied van de hersenen iets gebeurd. Het zelf maken van muziek versterkt dit. In de muziektherapie ga je vooral bezig met het zelf maken van muziek. Naast dat muziek maken ontspanning en plezier kan geven, wordt er ook aan andere doelen gewerkt.

Gevoel van veiligheid en eigen regie.

In de muziek creëer je zelf je muziek, je klank en kun je laten horen wat je voelt, zonder hier direct woorden aan te hoeven geven. Gevoelens mogen klinken, mogen er zijn en je krijgt controle over de intensiteit en hoeveelheid hiervan. Je hebt zelf de regie hoe lang dit door klinkt. In de muziek kun je verschillende gevoelens laten klinken, je kunt hier ook in wisselen. Vanuit bijvoorbeeld boosheid kun je de muziek leiden naar verdriet, ontspanning, vrolijkheid of laten afzwakken. De muziektherapeut speelt mee en kan hierin steun geven, een veilige basis en structuur. De bevroren gevoelens mogen stukje bij beetje gehoord worden en gevoeld worden. De angst om de regie te verliezen bij het voelen van emoties kan hierdoor verminderen.

Contact maken is voelen.

Contact maken met een ander is ook voelen. Als emoties afgeschermd zijn, is contact maken moeilijk. Het niet kunnen praten over wat je voelt, het niet uit kunnen leggen en de schaamte kunnen een enorme eenzaamheid teweegbrengen. Samen muziek maken en muziek creëren, samen zingen, emoties laten horen via de muziek is in contact zijn met de ander. In de muziek is het mogelijk om daarmee te experimenteren. Hoe maak ik contact en wil ik eigenlijk wel contact? Kan ik laten horen wat ik wil, of ga ik direct mee met de klank van de ander? Verlies ik mezelf in het contact of blijf ik bij mezelf?

Eigen grond en grenzen.

Tijdens seksueel misbruik worden je grenzen enorm overschreden en aangetast. Zeker bij herhaaldelijk misbruik en/of misbruik op jonge leeftijd zijn eigen grenzen voelen, bepalen en houden moeilijk, misschien zelfs onbekend terrein. Soms weet je wel hoe het moet, maar vind je het risico te groot. Het kan heel goed zijn, dat je je eigen grenzen helemaal niet voelt, of herkent. De muziek kan een veilige plek bieden om hier mee te experimenteren, ze te gaan voelen en herkennen.

Hyper arousel.

Deze term kom je vaak tegen en kan eigenlijk vertaald worden naar een enorme (voortdurende) alertheid. Je hartslag en spierspanning is hoog, alles staat op scherp en er hoeft maar iets te gebeuren, of je schrikt. Dit is enorm vermoeiend en het kan ervoor zorgen dat je slecht of licht slaapt. Ook kan het lichamelijke klachten geven. Het is belangrijk om deze voortdurende spanning naar beneden te krijgen. Dit is niet altijd eenvoudig, omdat je hersenen eigenlijk al geleerd hebben om zo te reageren. Er is een route ontstaan binnen het “wegennetwerk” van de hersenen.  Binnen de muziektherapie zijn er verschillende dingen die kunnen helpen om andere wegen te maken. Dit kan helpen om minder snel getriggerd te worden en makkelijker bij de woorden of emoties te komen.

Weerstand.

Deze kan enorm negatief klinken en zelfs afwijzend gebruikt worden. Toch is deze emotie niet zo negatief als vaak gebracht wordt. Het is een beschermende emotie, die af en toe ook in de weg kan zitten. Weerstand kan zo sterk zijn geworden, dat ze voelt als een muur. Ze kan verlammend werken, maar ook enorm krachtig zijn om te beschermen. Muziek kan soms om de weerstand heen gaan, zoals het luisteren naar muziek en ineens kunnen en mogen huilen. Soms heeft de weerstand kleine uitnodigende stapjes nodig om vertrouwen te krijgen, soms heeft de weerstand wat rust nodig van het strijden. De muziek kan het kader van veiligheid bieden voor de weerstand om de touwtjes wat te laten vieren.

Bruggen bouwen tussen woorden en gevoelens.

In de muziektherapie gebeurt dit vaak door middel van improviseren. Dit is het samen muziek maken met wat je in dat moment verzint, voelt of ervaart. De muziek klinkt en je kunt samen met de muziektherapeut op zoek gaan naar welke woorden hierbij horen. Soms is dat alleen een titel of naam van het muziekstuk, soms zijn het gevoelens, waar nog geen woorden bij horen.

Muziektherapie bij trauma.

Dit is een greep van de mogelijkheden met muziektherapie in de behandeling van trauma. Misschien denk je, o dan moet ik vast heel muzikaal zijn of al een instrument kunnen spelen. Dit hoeft gelukkig helemaal niet. Zonder enige muzikale ervaring kan muziektherapie! De enige voorwaarde is, dat je geen gruwelijke hekel aan muziek hebt en alles wat ermee te maken heeft. Het is heel fijn, wanneer muziektherapie samen op kan gaan met een behandeling bij de psycholoog of psychotherapeut. Dit kan binnen een DBC, wanneer de behandelaar hier ruimte voor heeft. De aanvullende verzekering vergoedt ook regelmatig een deel van de kosten.

Deze blog is een samenraapsel van mijn gedachten, ervaringen, dingen die ik gelezen heb in de literatuur en reacties die ik heb gehoord van mensen.